Historia biżuterii sięga początków ludzkości. Już nasi przodkowie, którzy prowadzili koczowniczy tryb życia, stawiali na ozdoby. Wykonywali je z tego, co akurat mieli pod ręką, czyli muszli, kłów i kości zwierzęcych czy kawałków skóry. Najstarsze “klejnoty” pochodzą sprzed ok. 100 tysięcy lat. Zostały odkryte w Izraelu. W starożytności biżuteria podkreślała status noszącej ją osoby. Wierzono również w magiczną moc amuletów. Z czasem do wyrobu ozdób zaczęto wykorzystywać różne materiały.

Biżuteria z muszli – początki tworzenia ozdób

Biżuteria (z języka francuskiego bijou, czyli klejnot) to elementy ozdobne, które towarzyszą człowiekowi od zarania dziejów. Najstarsze znaleziska pochodzą sprzed ok. 100 tysięcy lat. To małe muszelki z dziurkami zrobione z muszli ślimaka nassariusa. Odkryto je w Izraelu, w jaskini na górze Karmel. Ich funkcja ozdobna została potwierdzona dopiero w 2007 roku. Wtedy to archeolodzy odkryli podobne muszle w Taforalt w Maroku. Pradawną biżuterię pokrywano czerwoną ochrą. To naturalny pigment, który wykorzystywano jako barwnik do wyrobów artystycznych.

Pierwsze wzory biżuterii tworzyli ludzie prowadzący koczowniczy styl życia. Do wyrobu ozdób, oprócz muszli, wykorzystywano również inne materiały. Nasi przodkowie robili biżuterię z kłów i kości zwierzęcych, kawałków skóry, piór ptaków lub kamyków. Początkowo była ona przeznaczona jedynie dla mężczyzn. Dopiero z czasem stała się symbolem kobiecości. Oprócz funkcji ozdobnej, biżuteria miała również inne znaczenie. Chroniła przed złymi mocami, a także informowała o pochodzeniu oraz statusie noszącej ją osoby.

Biżuteria starożytna w Egipcie i Grecji

W starożytności zaczęła pojawiać się biżuteria wykonana z miedzi. Do produkcji ozdób wykorzystywano również takie materiały jak: srebro, złoto czy półszlachetne metale. Biżuteria stanowiła ważny element obrzędów religijnych oraz magicznych rytuałów. Była na przykład częścią stroju szamana. Podkreślała jego status i wiedzę.

Przełom w wytwarzaniu biżuterii starożytnej datuje się na rok 2000 p.n.e. Wtedy to Egipcjanie rozpoczęli wyrabianie bogato zdobionych bransoletek, grzebieni czy naszyjników. Tworzyli je ze złota i drogocennych kamieni. W starożytnym Egipcie bardzo popularne były amulety. Miały one chronić przed złem oraz niepowodzeniem. Kobiety nosiły bransolety zarówno na nogach, jak i na rękach, a mistrzynią wywierania wrażenia biżuterią miała być Kleopatra, jedna z największych kobiet w historii. Na szyję zakładały szerokie kolie z kolorowych paciorków.

W starożytnej Grecji srebrną biżuterię nosiły kapłanki w świątyniach. Miała im ona pomagać w kontakcie z duchami oraz praprzodkami. Grecy jako pierwsi zdecydowali się na rozcięcie bransolety. Przeciętą biżuterię zaczęli ozdabiać motywami roślinnymi lub zwierzętami.

Charakterystyczną metodę wytwarzania biżuterii przyjęli Fenicjanie. Tworzyli filigranowe i granulowane ozdoby. Skręcali drobne druciki, które następnie lutowali i rozklepywali. W ten sposób powstawała biżuteria z ażurowymi wzorami. W czasach rzymskich pojawiły się pierścionki. Do metali dołączano kamienie szlachetne. Najważniejsze osoby w państwie nosiły pierścionki na wszystkich palcach. Dużą popularnością cieszyły się też broszki oraz spinki do upinania włosów. Wykonywano je z kości słoniowej.

Choker – naszyjnik królowej Pu – Abi

Jednym z najstarszych odnalezionych naszyjników pochodzących z czasów starożytnych, jest choker królowej Pu – Abi. To klejnot znaleziony w mieście UR w grobowcu sumeryjskiej królowej Pu – Abi. Jego powstanie datuje się na 2600 lat p.n.e.

Choker został odkryty podczas wykopalisk prowadzonych przez brytyjskiego archeologa Charlesa Leonarda Woolleya w latach 1922 – 1934. Naszyjnik został wykonany ze złota i lapisu lazuli. Jego główny punkt stanowi rozeta wykonana ze złotego płaskownika.

Ozdoby średniowieczne to głównie symbole religijne

Średniowiecze to epoka, w której duże znaczenie przypisuje się symbolom religijnym. Ich wpływ na codzienne postrzeganie rzeczywistości można było również dostrzec w biżuterii. Najchętniej powtarzanym symbolem był krzyż. Pojawienie się sukni z dekoltami przyczyniło się do popularyzacji bogato zdobionych naszyjników i kolii. Kamienie szlachetne wiązano z nadnaturalnymi mocami, a złoto stało się najważniejszym kruszcem. Mężczyźni również nosili biżuterię. Stawiali na pierścienie, sygnety, bransolety i ozdobne guziki.

Największa popularność średniowiecznej biżuterii przypada na XVI wiek. Wtedy to pojawiły się tzw. wzorniki. Były to katalogi zawierające ryciny najbardziej popularnych wzorów biżuterii. Dzięki nim, niemal identyczne ozdoby można było znaleźć w miejscach oddalonych od siebie o setki kilometrów.

XVI i XVII wiek to okres, w którym dużą popularność zyskało złotnictwo. Pod koniec XVII wieku, kamieniem często wykorzystywanym w biżuterii był diament. Popularną metodą wytwarzania biżuterii w średniowieczu była technika cloisonne. Polegała ona na dekorowaniu przedmiotu cienkimi drucikami. Powstałe przestrzenie były wypełniane emalią o różnych kolorach.

Średniowieczni kardynałowie i biskupi stawiali na pierścienie z szafirem. Kamień ten oznaczał skupienie się na sprawach nieba. Władcy z kolei nosili korony wykonane ze złota. W czasach średniowiecznych biżuteria wykonana z tego kruszcu symbolizowała mądrość i dostojeństwo.

Biżuteria żałobna, czyli słynny trend z Anglii

Jeden z ciekawych trendów związanych z biżuterią, został wprowadzony przez królową Wiktorię. Władczyni przez 40 lat nosiła żałobę po śmierci swojego męża, księcia Alberta. Głównym symbolem okresu smutku po stracie ukochanej osoby, była specjalnie stworzona biżuteria zdobioną emalią. Najpopularniejszymi motywami wykorzystywanymi przy takich ozdobach były: czaszki, krzyże i piszczele. Pierścienie z tymi symbolami nazywano pierścieniami memento mori.

Biżuteria żałobna to również broszki przedstawiające sceny alegoryczne. Takie ozdoby na początku stanowiły dodatek do stroju królowej oraz dworu. Z czasem stały się one bardzo popularne także wśród poddanych. Kolczyki, bransolety i kolie wykonywano z ciemnej emalii ozdobionej gagatem, onyksem oraz perłami. Co ciekawe, te ostatnie były symbolem łez.

Wiek XIX i XX – rozkwit wyrobów jubilerskich. Nie tylko cyrkonie czy kamienie Swarovskiego

Koniec XIX wieku to czas w historii biżuterii, kiedy to jubilerzy zaczęli czerpać wzorce ze sztuki japońskiej, arabskiej i egipskiej. Postęp technologiczny pozwolił na wykorzystywanie kamieni. W biżuterii zaczęły pojawiać się cyrkonie oraz kamienie Swarovskiego. Często wykorzystywano również akcenty zwierzęce i roślinne. Broszki tworzono w kształcie smoków, ważek, ptaków i motyli. W naszyjnikach i bransoletach wykorzystywano motywy liści i kielichy kwiatów. Dużą popularność zyskał również symbol węża.

Materiałami najczęściej wykorzystywanymi w XIX wieku były: metale kolorowe, kamienie półszlachetne, barwna emalia, bursztyn, macica perłowa, kość słoniowa, platyna i złoto. W latach 70. XIX wieku dużą popularnością cieszyły się motywy przedmiotowe. Do produkcji biżuterii zaczęto wykorzystywać paski, klamerki, guziki, wstążki, mankiety, sprzączki i frędzle. Ozdoby wykonywano z mosiądzu i tombaku.

Początek XX wieku to czas, w którym dominującym w biżuterii materiałem stała się platyna. Wysoka temperatura topnienia pozwalała na dowolne kształtowanie metalu. Z platyny wykonywano głównie pierścionki oraz obrączki ślubne. Druga połowa XX wieku to bogato zdobione naszyjniki, łańcuchy i obroże. Stawiano na wiszące kolczyki ozdobione perłami, a na jednym nadgarstku zakładano kilka bransolet.

Nausznice, broszki oraz klipsy. Jakie trendy panują obecnie?

Biżuteria, którą obecnie proponują salony jubilerskie, czerpie wzory z poprzednich epok. Oprócz klasycznych form, popularne są motywy roślinne czy zwierzęce. Odważniejszym paniom projektanci proponują kolczyki sięgające ramion, bogato zdobione kolie i nausznice. Dużą popularnością cieszą się obecnie broszki pożyczone od starszych pokoleń oraz klipsy.

Trendy na najbliższe miesiące to również cienkie paski wiązane na szyi, karabińczyki na nadgarstku oraz opaski wysadzane ćwiekami. Osoby, które uważnie śledzą trendy, nie powinny również zapominać o łączeniu srebra ze złotem, dużych kolczykach kołach i kilku bransoletkach jednocześnie noszonych na nadgarstku.